Buducnost BiH u velikoj meri ce zavisiti od njenog odnosa prema svojoj dijaspori

Buducnost BiH u velikoj meri ce zavisiti od njenog odnosa prema svojoj dijaspori

U historiji svjeta ima vise primjera o  odnosima izmedju matice i dijaspore: klasicna Grcka i njene mnogobrojne trgovacke kolonije od Zakavkazja do Atlantika; slican je primjer Fenicana; noviji primer je britansko kolonijalno carstvo. Ali, mozda najbolji primjer uzajamnog odnosa matice i dijaspore daje Kina. Za razliku od ostalih navedenih primjera, u ovom slucaju matica je ogromna, vise nego jedna ogromna drzava, potkontinent. Ali, bez obzira koji rezim vlada u toj zemlji, odnos Kineza sa svojim sugradjanima u raznim zemljama je kooperativan. Ni komunisticki rezim savremene Kine nije uspio da raskine sve odnose kontinenta sa sunarodnicima u inostranstvu.

Medjutim, zemlje Istocne Evrope, koje su poslije Drugog svjetskog rata dosle pod komunisticku dominaciju, isle su drugim smjerom, pravcem prekida odnosa matice sa dijasporom, iz patoloskog straha od spoljnjeg neprijatelja. Taj strah je utemeljen u Staljinovoj bolesnoj provincijalnoj prirodi, koju je on uspio da pretoci u politicki princip.

Zemlje Istocne Evrope su nakon Drugog svjetskog rata isle putem zatvorenosti i straha od svega sto se desava van matice. Time su se lisile, kako intelektualnih, tako i finansijskih kapaciteta i resursa svojih sugradjana van zemlje matice i krenule putem zatvorene i centralizovane privrede koja je dozivjela, krajem osamdesetih godina dvadesetog vjeka, definitivan krah. Bilo je izvjesnih razlika, od zemlje do zemlje. Poljska i ruska intelektualna emigracija imale su odlicne knjizevne i politicke revije u Parizu, u kojima su saradjivali intelektualci iz maticne zemlje sa onima u svjetu. Zemlja koja je najdokrtinarnije zivjela u zatvorenosti, intelektualnoj i ekonomskoj, a o politickoj da i ne govorimo, je, danas vec bivsa Jugoslavija, uprkos tome sto su granice bile otvorene i ljudi smjeli da putuju.

Kako rjesava Izrael svoj odnos prema dijaspori?

Nakon stvaranja drzave Izrael, Ben Gurion je jednom rekao da svi Jevreji svjeta, sem americkih, treba da se presele u Izrael, sada, kada imaju svoju staru-novu obnovljenu domovinu! Americkim Jevrejima treba dati izraelske pasose, ako ih zele, ali neka ostanu da zive i rade tamo gde jesu, da bi pomogli svojoj matici, pre svega, intelektualnim uslugama i finansijsko-filantropskom podrskom. Aba Eban, proslavljeni ambasador i ministar spoljnih poslova Izraela, niz godina je, na primjer, predstavljao svoju zemlju sa juznoafrickim pasosem.

Ben Gurionova ideja je bila vidovita. Bez podrske americkih Jevreja, drzava Izrael tesko bi opstala. Preseljenjem nekoliko miliona americkih Jevreja u Izrael, ova drzava ne bi dobila onu podrsku kroz ogromne investicije i donacije koje pristizu iz Sjedinjenih Americkih Drzava. Medjutim, iako taj odnos funkcionise, on nije bez problema. O tome pise njujorski pisac i novinar Anne Roiphe u Jerusalem Report. Vise je Jevreja preslo iz Misira preko Crvenog mora nego sto danasnji americki Jevreji prelaze iz Egipta u posjetu Izraelu. Nasuprot uobicajenom vjerovanju, velika vecina americkih Jevreja se malo interesuju za Izrael, u turistickom i bilo kakvom drugom smislu. Cionisticki zar, kaze americki pisac, odrzava se danas na slaboj vatri. Mnoge Jevreje u Americi jos uvjek zbunjuju razlicite rasprave o tome da li je jevrejstvo religija ili nacionalnost. Vecinu religija ne zanima. Opadanje interesovanja americkih Jevreja za Izrael, opasno bi ugrozilo politicku i ekonomsku stabilnost jevrejske drzave. I zato izraelski politicari svih boja u jednoj stvari vode zajednicku borbu, mada razlicitim metodama: borbu za izgradnju sto efikasnijeg mostobrana izmedju Sjedinjenih Americkih Drzava i ostalog jevrejstva u dijaspori, i Izraela. Temelj tog mostobrana je hebrejski jezik i jevrejska tradicija. Nije vazno da li je Jevrejin ortodoksno, konzervativno, reformisticki ili ateisticki opredeljen.

Vazno je da je zainteresovan za svoju maticu. I zato nicu sirom sveta toliko jevrejskih zabavista i skola, gde se slave praznici i odrzavaju kursevi hebrejskog jezika. To je garancija opstanka ove zemlje.

U naucnim ustanovama sirom dijaspore radi, na raznim nivoima, vise hiljada, vrlo obrazovanih gradjana BiH, iz nekoliko generacija. Takav intelektualni potencijal je zauvjek izgubljen za maticu, ako BiH i nadalje bude imala fobiju od nepoznatog i stranog!

Izraelska veza sa dijasporom je mnogostruka. Veze su privatne, partijske, religijske, staleske, ekonomske, i drzavne. Velike finansijske korporacije kao Leman Braders su decenijama prisutne u ovoj zemlji. To vazi i za velike svjetske proizvodjace, narocito iz oblasti visoke tehnologije. Useljenjem milion Jevreja iz bivseg Sovjetskog Saveza desilo se upravo suprotno od onoga sto su nameravali organizatori. Umesto jeftine radne snage koja ce zamjeniti arapsku, dobili su visokoobrazovani potencijal koji se vrlo brzo transformisao u finansijski. Bivsi Sovjetski Savez je bogata livada izraelskog finansijskog suficita.

Medjutim, ono sto je izvjesno i najpoznatije su zvanicni tokovi i veze izmedju Izraela i njegove dijaspore.

Postoje u svjetu tri centra moci zvanicnog jevrejstva: izraelska vlada, Jevrejska Agencija (Sohnut) i Svetski Jevrejski Kongres (WJC). Izraelska vlada radi svoj posao kao sve vlade. Jevrejska Agencija je ustanova koja je nastala u mandatornom periodu i obavljala funkciju vlade buduce jevrejske drzave. Danas je ona birokratska ustanova koja se brine o useljenju Jevreja iz dijaspore u Izrael. Svjetski Jevrejski Kongres je najmocnija organizacija Jevreja u dijaspori. Uzajamno djelovanje ovih tjela funkcionise kao interaktivni organizam jevrejstva. Na njemu pociva Izrael i celokupno jevrejstvo, koje broji vise od trinaest miliona ljudi.

I tu lezi moc.